«Жаңа энергетикалық тәртіп: орта державаларға назар аудару»
Kazakhstan Energy Week-2025 / XVI Еуразиялық KAZENERGY форумының ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ
2025 жылғы 1-4 қазан аралығында Kazakhstan Energy Week-2025 / XVI Еуразиялық KAZENERGY форумы (KEW-2025) өтеді. Өтетін орны – Астана қаласы, Тәуелсіздік сарайы.
KAZENERGY форумдары өзін Орталық Азия және Каспий өңірінің басты халықаралық пікірталас алаңы ретінде танытты және іс-шараға әлемнің 50-ден астам елінің атынан қатысатын 300-ден аса компаниядан 2,5 мыңнан астам делегат қатысады. Көптеген жылдар бойы ықпалды саяси қайраткерлер, сондай-ақ бизнес капитандары мен әлемдік энергетика индустриясындағы пікір көшбасшылары форумдардың қонақтары болып жүр.
KEW-2025 – бұрын-соңды болмаған ауқымды оқиға. Іс-шара форумның негізгі ұйымдастырушысы «KAZENERGY» қауымдастығының 20 жылдық мерейтойы қарсаңында өткізіледі.
Біз Қазақстан Республикасының Президенті Әкімшілігі, Қазақстанның Энергетика министрлігі, Сыртқы істер министрлігі тұлғасындағы Қазақстан Республикасының Үкіметі және басқа да қазақстандық мемлекеттік органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Шетелдік инвесторлар кеңесі тарапының Форум өткізуге қол ұшын созып жатқанын жоғары бағалаймыз.
Әрине, осы маңызды іс-шараны ұйымдастыруда нақты және практикалық қолдау көрсеткені үшін Форум демеушілері мен KAZENERGY мүшелеріне ерекше ризашылығымызды білдіреміз.
2050 жылға қарай энергияға деген жаһандық сұраныс 11% -18% – ға өседі деп болжануда. Бұл өсімнің негізгі үлесі халық санының артуына және орта таптың нығаюына байланысты дамушы елдерге тиесілі болады. Өндірістік кәсіпорындарды дамыған экономикалардан дамушы экономикаларға ауыстыру да айтарлықтай үлес қосады.
2050 жылға қарай АСЕАН, Орталық Азия, Таяу Шығыс, Латын Америкасы сияқты дамып жатқан нарыққа ие елдер ұсынатын өңірлерде энергетикалық сұраныс 66% – дан 95% – на дейін өсетін болады. Нәтижесінде олардың энергияға деген сұраныстың негізгі көзі ретіндегі ұстанымдары нығая түседі. Бұл жаһандық энергия ағындарының айтарлықтай қайта бөлінуіне алып келеді.
Жаһандық энергетикалық ауысудың негізгі талаптарының бірі – әлем энергияға деген сұраныстың артуын қаншалықты тиімді еңсере алады. Дәстүрлі қазба байлықтарымен қатар жаңа қазба отындары, сондай-ақ жаңартылатын энергия көздері қажет болады. Одан әрі болашақта атом энергетикасы да маңызды рөл атқарады.
Мұндай жағдайларда шұғыл, бірақ сараланған шаралар қабылдау қажет. Мысалы, ЖЭК арқылы жасыл энергетикаға көшу энергия жүйелерінің тұрақтылығы мен энергетикалық қауіпсіздігіне нұқсан келтірмей, теңдестірілген түрде жүзеге асырылуы тиіс. Сондай-ақ жобаларды іске асырудың ұзақ мерзімдері және жоғары пайыздық мөлшерлемелер кез келген энергия көзі үшін ортақ сын-қатерлер болуы мүмкін екенін ескеру қажет. Сонымен қатар, енгізілген қуаттылықтар күтілгеннен төмен тиімділік көрсеткіштерін көрсетіп жатады.
Осылайша, әлемдік қауымдастық, сөзсіз қиын сын-тегеуріндерге тап болады. Әрине, болжанғаннан тезірек өсіп келе жатқан энергия сұранысы басты, бірақ жалғыз емес.
Алайда, АҚШ әкімшілігі жариялаған бағам өзінің қазба энергетикалық ресурстарын белсенді пайдалануға және Вашингтонның Париж климаттық келісімінен шығу туралы шешіміне қалай әсер етеді деген сұрақ туындайды.
Бір жағынан, Орталық Азия үшін бұл жасыл экономика саласындағы қаржыландырудың қысқаруына алып келуі мүмкін. Екінші жағынан, өңірдегі басқа ойыншылардың рөлін күшейтудің арқасында жаңа мүмкіндіктер ашылуы мүмкін. Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстанның жаһандық климаттық күн тәртібі бойынша белсенді ұстанымы және Мемлекет басшысының тиісті бастамалары одан да сұранысқа ие болатындай көрінеді.
Сонымен қатар, тақырыбы «Жаңа энергетикалық тәртіп: орта державаларға назар аудару» болып табылатын Kazakhstan Energy Week-2025 / XVI Еуразиялық KAZENERGY форумына екіұшты геосаяси көрініс тән.
Еуропа континентіндегі тұрақсыздыққа АҚШ- тың жаңа әкімшілігінің халықаралық аренадағы резонанстық қадамдары және еуроатлантикалық ландшафттың қалыптасқан трансформациясы қосылды-мұның бәрі бүкіл планетада онсыз да бұзылған сауда тізбектерінің болашағы бұлыңғыр екендігін көрсетеді. Сонымен қатар, Таяу Шығыстағы жағдайды теңгерімсіздендірудің жалғасуы энергия бағасының айтарлықтай құбылмалылығын ғана емес, сонымен қатар әлемдік және өңірлік ойыншыларды жағдайды пайдалануға және осы өңірдің қалыптасқан транзиттік-көлік бағыттарын өз пайдасына қайта бағыттауға итермелеуі мүмкін.
Өз кезегінде, орта державалар ерекше жағдайда. Бір жағынан, олардың көпшілігі дәстүрлі түрде әлемдік нарыққа әртүрлі энергия тасымалдаушылардың ең ірі өндірушілері мен жеткізушілері болып табылады, екінші жағынан олар энергияға әлемдік сұраныстың негізгі генераторларына айналуда.
Орталық Азия – жарқын мысалдардың бірі. Өңір ірі мұнай-газ қорларынан басқа, жел және күн энергетикасын дамытатын зор әлеуетке ие. Сонымен қатар, Қазақстан мен Өзбекстан генерациялайтын атом қуаттарын жасау бойынша практикалық қадамдарға кірісті, бұл өңірдегі электр энергиясына өсіп келе жатқан сұранысты және қазақстандық уранның әлемдік жеткізілімдегі 43% үлесін ескере отырып, әбден заңды болып көрінеді. Сондай-ақ Қазақстанда «жасыл» сутекті өндіретін үлкен мүмкіндіктер бар.
Қазақстан басшысы Қ. К. Тоқаевтың пікірінше, әлемдік ойыншылар сияқты жаһандық салмаққа ие болмаса да, Қазақстан сияқты орта державалардың жаһандық аренада энергетикалық қауіпсіздік, «жасыл» экономикаға өту және жеткізу тізбегін тұрақты ету мәселелеріндегі ықпалын арттыратын экономикалық күші, жас жігерлі халқы, өсіп келе жатқан орта тапы, бай табиғи ресурстары, транзиттік әлеуеті және саяси еркі бар.
Бұл жағдай орта державалардың жаңа күш орталықтары ретіндегі геосаяси маңыздылығын күшейтетіні сөзсіз. Олар жаһандық энергетикалық ауысу барысына айтарлықтай әсер етуі мүмкін және әсер етеді де.
Осы шындықтарды ескере отырып, 2025 жылғы форум шеңберіндегі пікірталастар ерекше практикалық маңызы бар әлемдік энергетикалық саясаттың неғұрлым өзекті мәселелері төңірегінде құрылатын болады. Kazakhstan Energy Week-2025 / XVI Еуразиялық KAZENERGY форумы халықаралық қоғамдастықтың барлық мүшелерінің мүдделерін қозғайтын жаһандық сын-қатерлерге кәсіби тәсілдерді әзірлеуге бағдарланады. Бұл әлемдік энергетикалық күн тәртібінің жаңаруына тікелей әсер етеді.
Форум жаһандық энергетикалық ауысу проблемасымен байланысты аса өзекті тақырыптарға, соның ішінде:
- жаңа энергетикалық тәртіптегі орта державалардың рөліне;
- энергетикалық және экологиялық сын-қатерлер арасындағы тепе-теңдікке;
- климаттың өзгеруі және тұрақты энергияға;
- көміртекті бейтараптыққа;
- энергетикадағы әйелдердің рөліне;
- энергетика секторына инвестицияларға;
- жасанды интеллект және цифрландыруға;
- атом энергетикасына;
- баламалы энергия көздеріне;
- көлік бағыттарын әртараптандыруға;
- мұнай-газ химиясына;
- энергетика саласындағы қолданбалы ғылымға бағытталған.
Kew-2025 архитектурасы қонақтар мен делегаттар сессиялардың барлығына қатыса алатындай етіп салынған.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы мен Араб мемлекеттері лигасының қолдауымен жоспарланған кездесулер, сондай-ақ Орталық Азия елдерінің энергетика инфрақұрылымына инвестициялар тарту бойынша дөңгелек үстелі Форум бағдарламасының халықаралық қамтылуын айтарлықтай кеңейте түседі.
Дәстүр бойынша пленарлық отырыс, бейінді интерактивті сессиялар мен дөңгелек үстелдер, инвестициялық мүмкіндіктердің тұсаукесерлері, KAZENERGY EXPO жаңа жетістіктерінің көрмесі және т. б. басты назарда болады.
Жалпы бағдарламадан басқа, KEW-2025 шеңберінде іскерлік байланыстарды кеңейту, әріптестермен кездесулер мен келіссөздер жүргізу үшін барлық қажетті жағдайлар жасалатын болады.
Сіздерді XVI Еуразиялық KAZENERGY форумында күтеміз!